Co się dzieje podczas
endometriozy
Endometrioza – szeroko rozpowszechniona przyczyna dolegliwości wielu kobiet
Endometrioza to częsta, lecz słabo poznana przyczyna dolegliwości kobiet. Szacunkowe dane wskazują, że dotyczy ona 6-44% kobiet. Zapadają na nią prawie wyłącznie kobiety w wieku rozrodczym, a więc pomiędzy 15 a 45 rokiem życia.
Nazwa choroby wywodzi się od medycznego terminu oznaczającego błonę śluzową macicy, czyli endometrium. O endometriozie mówimy, gdy błona śluzowa macicy występuje poza wnętrzem macicy. Ogniska endometriozy podlegają, podobnie jak wyściółka macicy, wpływowi hormonów regulujących cykl miesięczny. Cykliczny rozrost i następcze złuszczenie błony śluzowej macicy w nieprawidłowym miejscu powoduje nie tylko powstanie dolegliwości bólowych, ale może również skutkować niepłodnością. U około połowy niepłodnych kobiet przyczyną jest właśnie endometriozą. Dotknięte chorobą kobiety powinny wiedzieć, że endometrioza to nie rak, lecz choroba nienowotworowa.
Mimo dużej częstości występowania choroby oraz problemów zdrowotnych, które mogą być jej wynikiem, okres od wystąpienia pierwszych objawów do postawienia prawidłowego rozpoznania i wdrożenia odpowiedniego leczenia wynosi w Europie około 6 lat. Z tego względu tak ważna jest wiedza dotycząca podstaw anatomicznych kobiecego układu rozrodczego, rozpoznania i leczenia endometriozy.
Narządy płciowe kobiety
Macica jest położona w dolnej części miednicy między pęcherzem moczowym (leżącym z przodu) a odbytnicą (z tyłu). Ma kształt i rozmiar odwróconej gruszki oraz składa się z wewnętrznej warstwy błony śluzowej (endometrium) oraz zewnętrznej warstwy mięśniowej (miometrium). Rozróżnia się ponadto szerszą część górną, tzw. trzon macicy oraz węższą dolną, tzw. szyjkę, która wpukla się do pochwy.
W górnej części macicy odchodzą dwie rurowate struktury zwane jajowodami. Zakończone są lejkami, które otwierają się do jamy brzusznej i obejmują jajniki.
Górna część macicy, jajowody oraz pozostałe narządy jamy brzusznej pokryte są od zewnątrz otrzewną, czyli gładką i cienką błoną, która wyścieła całą jamę brzuszną i ułatwia przesuwanie się narządów względem siebie. Między pęcherzem moczowym a macicą oraz między macicą a odbytnicą (tak zwany zachyłek Douglasa) otrzewna tworzy kieszonki, w których mogą występować ogniska endometriozy.
Komórki jajowe dojrzewają w jajnikach. W trakcie owulacji komórka jajowa zostaje uwolniona i przechwycona przez znajdujący się w pobliżu jajowód. To właśnie w jajowodzie dochodzi do zapłodnienia komórki jajowej przez plemnik. Po około 7 dniach zarodek zagnieżdża się w przygotowanej przez hormony błonie śluzowej trzonu macicy i dochodzi do rozwoju ciąży. Kurczące się podczas porodu mięśnie macicy prowadzą do opuszczenia przez płód organizmu matki.
Cykl hormonalny kobiety
Dojrzewanie komórki jajowej, jej uwolnienie (jajeczkowanie) oraz przygotowanie błony śluzowej macicy do ciąży są zsynchronizowane z fazami cyklu miesięcznego, którego przebieg podlega regulacji hormonalnej.
Kontrolę nad cyklem miesięcznym sprawuje produkowany w podwzgórzu hormon uwalniający gonadotropinę (GnRH). Nie działa on jednak bezpośrednio na narządy płciowe, lecz powoduje uwolnienie z przysadki mózgowej hormonu folikulotropowego (FSH) oraz luteinizującego (LH). Dopiero one powodują dojrzewanie komórek jajowych i sterują produkcją estrogenów i progesteronu w jajnikach. W środku cyklu pod wpływem obu tych hormonów dochodzi do pęknięcia pęcherzyka jajnikowego i uwolnienia komórki jajowej (jajeczkowania).
Pozostałość pękniętego pęcherzyka przekształca się następnie w tak zwane ciałko żółte, które przez około 14 dni produkuje kolejne hormony: głównie progesteron. Przygotowuje on błonę śluzową macicy na zagnieżdżenie zarodka.
Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia i ciąży, ciałko żółte zanika, co prowadzi do spadku stężenia progesteronu. Jego brak powoduje złuszczenie rozrośniętej błony śluzowej macicy, a w konsekwencji krwawienie miesięczne, co stanowi początek kolejnego cyklu.
Co się dzieje podczas endometriozy?
Dolegliwości w przebiegu endometriozy są wynikiem przebiegającego w nieodpowiednim miejscu cyklu miesięcznego, gdyż ogniska endometriozy, podobnie jak błona śluzowa macicy, podlegają wpływom hormonalnym i cyklicznemu rozrostowi oraz złuszczeniu.
Krew i błona śluzowa z ognisk endometriozy nie mogą jednak z reguły opuścić organizmu. Prowadzi to do powiększania ognisk, odrywania ich fragmentów i tworzenia nowych ognisk, a w konsekwencji szerzenia się choroby. W tkankach położonych w pobliżu ognisk endometriozy może dochodzić do tworzenia przestrzeni płynowych (torbieli), zbliznowaceń oraz zrostów.
Ogniska endometriozy tworzą się przede wszystkim na powierzchni i wewnątrz narządów miednicy mniejszej.
W kolejności występowania są to:
- Otrzewna miednicy
- Jajniki
- Więzadła macicy
- Warstwa mięśniowa macicy (adenomioza)
- Otrzewna kieszonki pomiędzy macicą a odbytnicą (zachyłek Douglasa)
- Pochwa
- Odcinek jelita grubego położony w miednicy
- Pęcherz moczowy
W innych okolicach występowanie ognisk endometriozy należy do rzadkości. Wielkość ognisk choroby waha się od małych, punktowych zmian do takich o średnicy wielu centymetrów.
PP-M_VIS-PL-0002-1